Er zijn veel verschillende beoordelingsmethodieken bij wijn. Waar het aankomt op beoordelingen door wijndrinkers/consumenten zelf, zijn er - wat ons betreft - wat zaken om in je achterhoofd te houden. Deze ratings vind je veelal op Vivino, maar ook in wijnwebshops zelf. Al vragen we onszelf bij die laatste ratings weleens af hoe onafhankelijk ze echt zijn. Het verkoopargument "Deze wijn van wijnwinkel.nl scoort 5* op de schaal van wijnwinkel.nl", kennen wij immers vooral van WC Eend. Hoe dan ook, leuk om eens in te duiken. Omdat smaak nu eenmaal niet democratisch is en ratings niet altijd zaligmakend zijn. Ondanks dat wij dit (statistisch) nog steeds de beste manier vinden om te bepalen of onze klanten een wijn gaan waarderen of niet.
Smaak en subjectiviteit
Om te beginnen is er natuurlijk subjectiviteit. Smaak verschilt nu eenmaal van persoon tot persoon. Je beoordeelt namelijk niet of het product functioneert (zoals je bij een televisie zou doen), maar meer wat je ervan vindt. Een wijn die persoon A heel lekker vindt, kan persoon B verschrikkelijk vinden. Ook kun je iets heel goed vinden, omdat je biased bent, omdat je bij ondergaande zon verstrengeld met je geliefde op het strand aan de Middellandse Zee deze wijn geproefd hebt. Ervaring speelt zeker bij wijn een grote rol. Het is altijd subjectief en relatief. Ongeveer de reden waarom die fles die je meenam van vakantie eenmaal thuis ineens niet meer zo lekker smaakt, zo denken wij.
Kenners en leken
Wijnen worden beoordeeld door kenners en door leken in openbare consumentenratings. Vaak zie je dat ook wel een beetje aan het tekstje bij de review. De ultieme experts zijn zo'n beetje de James Suckling's of Robert Parker's van deze wereld, maar ook op bijvoorbeeld Vivino herken je aan een review wel of iemand een klein beetje kennis heeft van wijn. Wijnwebshops of Vivino zelf werken ook met hun eigen aanprijzingen, door hun “proefpanel” of “huissommelier”. Uiteraard om meer van die wijn te verkopen, de hoge “wij van WC Eend” waarde van zo’n aanprijzing is daarom goed om te beseffen, ondanks dat die aanprijzingen toch vaak wel bij de best beoordeelde wijnen staan. Zoals dat voor onze eigen aanprijzingen overigens ook geldt.
De beauty van Vivino of ratings in webshops vinden wij echter het feit dat dit beoordelingen zijn van "andere huis-tuin-en-keuken-wijndrinkers", zoals wij onszelf in zekere zin ook beschouwen. Ook al denken we dat we zelf heel goed in staat zijn om wijnen te selecteren met de allerbeste prijs-kwaliteit. Hele goede reviews worden natuurlijk gebruikt bij aanbiedingen, advertenties en aanbevelingen door de shop zelf. Doen wij zelf stiekem natuurlijk ook een beetje, wij adverteren zelf ook met de meest positieve ratings. Desalniettemin goed om dat wel enigszins te kunnen onderscheiden bij het besteden van je zuurverdiende wijnbudget.
Beoordelingen van niet-wijnkenners helpt in onze ogen uitstekend om een beeld te vormen van het algemene oordeel over zo’n wijn. Statistisch gezien vinden we dat de beste indicatie of iemand de wijn gaat waarderen of niet. Maar meer dan een indicatie is het ook niet. Het iedereen-mag-meedoen-model heeft natuurlijk ook nadelen. Iemand zonder al te veel kennis van wijn kan een wijn goed of slecht vinden, maar moeilijk in z'n context plaatsen. Erg is dat niet per se, want iedereen mag er iets van vinden. Maar na 20 Amarone's kun je nu eenmaal beter beoordelen of het een goede Amarone is, dan na je eerst glas Amarone ooit. Toch zou dat, bij veel reviews (komen we zo nog op terug), wel een beetje moeten "uitmiddelen". Een beetje een sceptische houding ten overstaan van ratings is daarom soms goed bij het maken van je keuze, ondanks dat wij dit statistisch het beste hulpmiddel vinden.
De rol van Distributie naar de juiste landen
Wijnen met weinig distributie (die niet breed verkrijgbaar zijn) hebben altijd veel minder ratings dan wijnen die dat wel hebben. Logisch, ze worden immers minder vaak gekocht, omdat ze doorgaans in veel kleinere kwantiteiten worden geproduceerd. Als je afgaat op de hoeveelheid beoordelingen, sla je vaak juist de kleinere wijnmakers over. Kleinere wijnmakers zijn meestal in staat veel specifiekere wijn te produceren, met veel meer terroir. De eerste 10 of 20 beoordelingen zijn voor zo'n kleinere wijnmaker dan ook cruciaal, ook omdat dat op een jaargang vaak de enige reviews krijgt die die wijn krijgt. Zitten daar per ongeluk een paar mensen tussen die heel negatief zijn, om wat voor reden dan ook, dan kun je een positief gemiddelde wel vergeten. En dat blijft zo, de distributie is immers laag. Een beetje een kip-ei verhaal. Exporteert zo'n wijnmaker per ongeluk naar veel landen waar Vivino nauwelijks een rol van betekenis speelt, dan zijn die paar reviews die zo'n wijn dan toch krijgt net zo cruciaal - terwijl de distributie van een wijn niet per se laag hoeft te zijn. Toch vinden wij kleinere wijnmakers veel interessanter, als iedereen alleen maar wijnen zou drinken die duizenden keren zijn beoordeeld, drinkt uiteindelijk iedereen dezelfde wijn. En er is zoveel leuks te ontdekken bij wijnboeren die van een bepaalde wijn maar een paar duizend flessen maken. Precies de niche die we daarom gekozen hebben.
Self-fulfilling prophecy
Een stukje psychologie, wat de beroemde psycholoog Daniel Kahneman "Regressie naar het gemiddelde" noemt. Als een wijn een hele hoge score heeft, ben je eerder geneigd die wijn een relatief hoge beoordeling te geven. Als een wijn een hele lage score heeft, doe je het omgekeerde. Heeft niets met de wijn te maken, maar is puur psychologie. Dit beseffen is al stap 1. Daarom is, zonder dat je het weet, een wat lager beoordeelde wijn drinken leuk, in een restaurant of als je ergens een etentje hebt. Vind je 'm dan wel lekker? Wat proef je? En vind je het het geld waard? Daarbij vinden wij het (maar dat is een kwestie van smaak) uitermate onbeleefd zo'n wijn te gaan zitten Vivino'en in een restaurant. Tuurlijk is het leuk om te weten hoe die wijn "scoort", maar jij gaat daar zitten en moet op de expertise van je gastheer of -vrouw kunnen vertrouwen, zij selecteren zo'n wijn om een reden. Aan jou te beoordelen of ze gelijk hadden. Onthoud de wijn dan even en zoek 'm later op. Het kan dan alsnog enorm meevallen of enorm tegenvallen, dat zou dan op het conto van je gastheer of -vrouw moeten komen, niet zozeer omdat jij vooraf op Vivino al had gezien dat die wijn nooit veel kon zijn. Zo voorkom deze self-fulfilling prophecy een klein beetje.
Populariteit
En dan als laatste, populariteit. Sommige wijnen, druiven of regio’s zijn veel populairder en mainstream dan andere. Neem bijvoorbeeld een Primitivo. Deze wijnen worden door de enorme distributie (ooit gedreven door supermarkten) waarschijnlijk vaker gedronken door niet-kenners en krijgen gemiddeld hele hoge beoordelingen. Het is bijvoorbeeld veel moeilijker een Beaujolais te vinden boven de 4* op Vivino, terwijl dat er heel veel Primitivo's zijn die veel hoger zijn beoordeeld dan dat. Dat is niet omdat Beaujolais minder goed is dan Primitivo, het is heel andersoortige wijn, met een andere reputatie, gemaakt van een andere druif, op een andere manier. Het komt (naar onze mening) vooral door crowdpleasen. Wijnen die "makkelijker" zijn, goedkoper (en daarmee toegankelijker) zijn en die je als niet-kenner sneller waardeert vanwege de niet al te moeilijke smaak, zullen een grotere distributie hebben en sneller hogere ratings halen. In dit voorbeeld; de zoetheid/toegankelijkheid van een goedkope Primitivo, kan wat matige kwaliteit maskeren, waar iets zoetige rode wijn makkelijker te waarderen is dan een hele heftige Langhe Nebbiolo (bijvoorbeeld). Een goedkope of matige Beaujolais valt voor de gemiddelde wijndrinker veel sneller tegen, omdat het geen crowdpleasende smaak heeft waar het zich als ware achter kan verschuilen. Geeft niets natuurlijk, Primitivo kan veel populairder zijn dan Beaujolais, maar dat wil niet zeggen dat wijngebieden met gemiddeld lagere ratings mindere kwaliteit voortbrengen. Het zijn alleen fundamenteel andere wijnen en soms niet per se crowdpleasers. Dat moet je dan gaan leren waarderen en dat maakt het juist leuk! Soms kost het een fles of 5 voordat je zo'n wijngebied leert kennen en dat vergt wat kennis, tijd en ervaring.
Conclusie zonder conclusie
Een artikeltje met een open einde. Ratings en reviews door consumenten op deze schaal, is nog relatief nieuw in de wijnindustrie. Het is interessant hoe dit zich de komende jaren gaat ontwikkelen, bovenstaande observaties zullen andere wijndrinkers ook langzaam voor zichzelf gaan ontdekken om er een mening over te vormen. Ook voor ons - als webshop met hoog beoordeelde wijnen - is dit een ontdekkingsreis. Wij proeven zeer hoog beoordeelde wijnen die we verschrikkelijk vinden en lager beoordeelde wijnen die we fantastisch vinden. Toch vinden wij onafhankelijke ratings heel belangrijk en hoe onze wijnen in de smaak vallen al helemaal en Vivino vinden we statistisch de beste manier daarvoor. Tegelijkertijd verdient dit toch wel een paar stevige voetnoten, waarvoor dit artikeltje ook bedoeld is. Maar onze eigen strategie verdient die voetnoten net zo goed.
Wij willen bijvoorbeeld geen webshop worden met 80% Primitivo-wijnen, ondanks dat daar best een economische rationale voor te bedenken is. Dat druist een beetje tegen onze filosofie in van wijnen die hele hoge ratings hebben. Want waarom dan niet focussen op gebieden waar dat gemiddelde heel hoog ligt? Toch willen wij uit elke bekende Europese wijnregio tenminste een hoog beoordeelde wijnmaker, zodat je de verschillen tussen regio's in ons "thuisland" Europa extra goed leert kennen. Ook al zijn die regio's iets minder populair/crowdpleasend en ook al heeft die wijnmaker wat minder beoordelingen per wijn of jaargang. Ook dat druist een beetje in tegen onze "statistische visie", uiteindelijk vinden we er zelf ook nog wat van.